Ennio

Het is het alsof je naar een les over filmmuziekgeschiedenis aan het kijken bent, aangevuld met beelden uit meer dan zestig jaar van bekende en minder bekende films waarvoor Ennio Morricone muziek maakte.

De regisseur Giuseppe Tornatore (bekend van filmpareltjes zoals ‘Cinema Paradiso’ en ‘Malena’) werkte zelf ook samen met Ennio en kon vanuit zijn band met de meester diep gaan in Ennio’s muzikaal verleden. Morricone is hierbij vaak zelf aan het woord, waardoor je een intiem overzicht van zijn leven, manier van denken en werk terugvindt.

Geschiedenis

Het start zoals in bijna elke biopic, met zijn kinderjaren en de eerste momenten waar hij met muziek in contact kwam. Morricone vertelt hoe hij trompet moest leren spelen om samen met zijn vader in bands op te treden. Hij moest er zijn brood mee leren verdienen.

Zijn innerlijke strijd met het klassieke genre en het vernieuwen ervan blijft doorschemeren als rode draad. Hoe hij met commerciële liedjes die hij in elkaar knutselt voor zangers hoge toppen scheert, daarna de filmmuziek naar nieuwe hoogtes brengt, onder afkeurend oog van de elite, en ondertussen zelf als klassiek geschoolde componist zijn eigen experimentele weg blijft gaan.

Allerlei bekende regisseurs en muzikanten getuigen over zijn muziek. Zoals Bernardo Bertolucci, Clint Eastwood, John Williams en Joan Baez, waarvoor hij ‘Here’s to you’ schreef.

Zelfs na de Oscar voor heel zijn oeuvre bleef hij doorwerken. Om uiteindelijk ook voor Tarantino een score te maken voor ‘The Hateful Eight‘, waarvoor hij zijn eerste echte Oscar voor beste filmmuziek kreeg (dit na al zes keer genomineerd te zijn).

Hij schreef en componeerde zo ontzettend snel en goed dat het jaloezie met zich meebracht. Maar door hard werken en de juiste vinger op de composities te leggen, veegde hij alle kritiek van de tafel en werd een meester van zijn tijd.

Lessen in Muziek

Dankzij de docu leer je beter het belang van zijn muziek inschatten. Een componist die met het contrapunt werkte als geen ander. Het belang van stemmen introduceerde en experimenteerde met klanken van doodgewone objecten om er herkenbare instrumentale thema’s mee te maken. Kleine riedeltjes, die werken en ondertussen voor eeuwig in ons gehoor staan gegrift.

Het ultieme voorbeeld is de beginscène van ‘Once Upon a Time in the West‘, wat louter een kwartier lang uit een nauwgezet muziekdecor bestaat van sfeer- en puntgeluiden.

Iets wat ik ontdekte dankzij de documentaire was dat hij onder andere door Kubrick werd benaderd voor ‘A Clockwork Orange‘, maar doordat Kubrick ook belde met Sergio Leone – die aangaf dat Ennio al voor hem bezig was met een film (‘A Fistful of Dynamite’) – ging Kubrick er niet verder mee door. Een film die Ennio graag had willen doen én had kunnen doen, want hij zat al in de eindmix van die film voor Leone.

In het begin van de jaren zeventig waren er meerdere experimentele Italiaanse films waar hij zich ook muzikaal kon in uitleven (spelend met dissonanten), zoals in de films van Dario Argento (en waar Ennio zelf trompet speelde terwijl hij naar de beelden keek). Hij componeerde met de muzikanten voor het doek. Soms ging hij zo ver dat hij voor het eerst zijn eerste afwijzingen kreeg.

In de jaren tachtig volgden dan nog composities voor ‘The Untouchables’ en ‘The Mission’, maar ook films zoals ‘Red Sonja’ en ‘Le Marginal’ waarbij hij meesterwerken, cult en geflopte films toch dat trapje hoger wist te zetten en de makers inspireerde met zijn muziek.

In een mooi fragment zie je hoe zijn vriend Sergio Leone voor ‘Once Upon a Time in America‘ de acteurs tijdens het vertolken de muziek liet horen van Ennio, waarbij ze zich in hun acteren moesten laten beïnvloeden door de score, een omgekeerde wereld.

Voor die muziekscore kreeg hij eindelijk ook door zijn collega’s van het conservatorium, die filmmuziek niet als echte muziek zagen, erkenning als musicus. Hij ontving er echter geen Oscar voor, want daarvoor werd het aanvraagformulier door de Amerikaanse distributeur te laat ingeleverd. De waardering die hij kreeg van zijn collega’s was voor hem wel de grootste prijs die hij kon krijgen.

Een ode aan

De film is uiteindelijk een klassiek gefilmde biopic over een bekende persoon. Zo kan je de meer dan twee uur en een half durende film rustig vanuit je zetel chronologische volgen en ondertussen een stuk filmgeschiedenis ontdekken. Vooral de recent opgenomen scènes met Ennio voor de camera zijn cinematografisch mooi gefilmd.

Verder zie je talloze fragmenten uit de films waar hij muziek voor maakte, samen met quotes van betrokkenen uit zijn films, stukken uit zijn concerten en interviews met muzikanten (Bruce Springsteen, James Heatfield), filmcomponisten (Hans Zimmer, Michael Danna) en regisseurs (Roland Joffe, Quentin Tarantino) die getuigen over zijn muziek en de samenwerking met hem.

Deze documentaire kwam pas een jaar na zijn overlijden uit, maar daar wordt in de film niets over gezegd. Het is een mooie ode aan hem en zijn werk dat voor altijd zal blijven bestaan en zo een deel wordt van ons cultureel collectief geheugen.