Chernobyl

Wat een beklijvende miniserie. Zo mogen er meer gemaakt worden. Dit verhaal speelt zich af vlak voor, tijdens en na de ramp in Tsjernobyl en legt het hele gebeuren minutieus bloot.

Eigen ervaringen

Zelf ben ik er op bezoek geweest omdat het een ramp is die grote indruk maakte op me als kind en me steeds is bijgebleven. Ik wilde zien wat er nu nog van overbleef en begon me te documenteren en erover te lezen. De schrijnende verhalen grepen me bij de keel. Ik zou het verwerken in een nieuw concept welk ik heb voor een jeugdroman, dus boekte ik ook een trip naar daar, een jaar op voorhand zodat de prijzen wat goedkoper vallen. Nog voor de serie verscheen of Reizen Waes ernaar toe trok.

Het rondlopen, in de lente tussen de bloesems door, gaf me er een heel dubbel gevoel. Tegelijk swingen de microsieverts er de pan uit en stappen er horden bezoekers uit busjes om te zien hoe het er nu bij ligt. Op een gegeven moment stonden we bij een kinder- dagverblijf en maakte ik er buiten, van opzij stappend om het netjes in beeld te brengen, een foto van. Een gil weerklonk en de gids schreeuwde me toe daar niet te gaan staan, met een driedubbel uitroepteken. Kon ze niet op voorhand even in het busje aangeven dat je moet opletten waar je staat? Ik keek haar vragend aan.
“Blijf op deze weg, op dit paadje, ernaast, waar jij nu net stond liggen er zwaar radioactief bestraalde dingen begraven.”
“Wat dan?” vroeg ik geschrokken en wat angstig.
“Dat weten ze niet, durven ze niet op te graven.” Ze nam haar Geigerteller en het ding sloeg het dubbel uit van de meting op het pad naar het kinderdagverblijf. En dan zwijg ik nog over de busrit naast het rode bos. In Pripyat mochten we kort sommige gebouwen bezoeken, zij bleef buiten. Allemaal erg dubbel.

En dan plots komt deze HBO serie op Telenet Play. Omdat zij zoveel citeren (zonder het expliciet te vermelden) uit diverse bronnen en het zo goed tonen zal ook ik mijn verhaal moeten aanpassen, niet dat ik letterlijk informatie pik maar de personages die zij oproepen als stille getuigen dat hebben ze al verdomd goed gedaan.

Getuigenissen

De serie heeft de historische gebeurtenissen mooi vertaald naar het kleine scherm. De getuigenissen (de vrouw van de brandweerman, de wetenschappers, de mensen die er alles moesten “opkuisen”) zijn er dramatisch sterk in verwerkt waarvan sommige scènes rechtstreeks komen uit het bekroonde boek van Svetlana Alexsijevitsj, “wij houden van Tsjernobyl“. Ook het gebruik van de diverse opruimmachines (die er nog steeds staan) en het doden van de honden in het stadje (waarvan afstammeling er nog rondlopen) komen er aan bod. Alles wordt getoond alsof het zo moet gegaan zijn. Het is zodanig beklemmend dat ook mijn puberende zoon bleef kijken.

Het toont de jonge generatie het gevaar van zulke kernrampen. Of hoe de mens enerzijds door geld, ego en macht gedreven de hele wereld kan verkloten en anderzijds door onbaatzuchtige heldenmoed een stukje van deze wereld terug kan redden.

Een film waardig

De muziek slorpt je op en neemt je mee in de onderbuik van deze crisis. Niets op aan te merken dus. De beelden, vertraagd wanneer de mensen op de brug toekijken naar het vuur van de kernreactor, zijn krachtig en de acteurs geven het beste van zichzelf. Jared Harris speelt het hoofdpersonage wetenschapper Valery Legasov, een samenvoegsel van de wetenschappers die zich bezighielden met het zoeken naar oorzaak en oplossingen, en de ideaal gecaste Stellan Skarsgard, speelt er Boris Shcherbina die de opruimacties moet leiden. Emily Watson is op haar beurt een wetenschapster die de getuigenissen moet vastleggen om te achterhalen wat er precies is fout gegaan. Dit wordt met veel bravoure gebracht. Ook de nevenpersonages: de vrouw van de brandweerman, de mannen die de achtergebleven honden moeten doden, de olijke en stoere mijnwerkers die een tunnel graven om een meltdown verder te vermijden, de soldaten die de blokken radioactief grafiet moeten opruimen, ze komen allemaal erg geloofwaardig over. Alles bij elkaar genomen is dit meer dan een serie, eerder een lange sterk gemaakte film.

Echt gevoel

De periode van de jaren tachtig wordt mooi en donker weergegeven en de koude oorlog sfeer zit er goed in. Of ook alles daadwerkelijk klopt en de interpretaties correct zijn, daarvoor ben ik te weinig een historicus en wetenschapper, wel baseert de serie zich op een aantal feiten en geeft het duidelijk weer wat de gevaren kunnen zijn, hoe groots de gevolgen zijn van zulk een ramp en hoe ik me als kind voelde toen plots het nieuws kwam dat er een grote radioactieve wolk over ons land zweefde. In dat opzicht is de serie geslaagd en het bekijken waard.