Mensen van morgen (1964)

Een documentaire, in handen van het GDI op 35mm, die in die tijd voor behoorlijk wat controverse zorgde. Na de klacht van één van de ouders over het verschijnen van hun zoon (de volkse jongen Loeki) in de film, past de maker het lichtjes aan en mag het daarna toch weer in de zalen.

In deze versie zie je hoe de regisseur Kees Brusse eerst een toelichting geeft en benadrukt dat: “het misverstand is opgelost door het gewone menselijke contact … wat zij vertellen is hun waarheid, zoals zij die zien en beleven en niemand heeft ooit willen zeggen dat dat de enige waarheid is.”

Kees Brusse begon als acteur en gooide met deze documentaire als regisseur meteen hoge ogen. Dit naar aanleiding van een documentaire in Frankrijk waar eveneens jongeren werden geïnterviewd. Daarna maakte hij ook een versie voor Duitsland: Menschen von Morgen.

In de film portretteert hij een tiental jongeren uit verschillende milieus met diverse achtergronden. Ze zijn gecast door twee jonge psychologen. De jongeren tussen 19 en 26 jaar vertellen over hun hun verleden, heden, dromen en toekomst. Dit volgens verschillende thema’s zoals school, werk, liefde, seksualiteit, verdriet en dood. De jongeren bestaan uit een volkse stadsjongen, een jongedame die opgegroeid is op de boerderij – en voor de luchtigere noot zorgt, een pianist die een lichamelijke beperking heeft en diep nadenkt over de dingen, een erg jonge dame die tippelt, een paar studenten, een profvoetballer die turnleraar is geworden, een jongeman (verduisterd) die homoseksueel is, een jongedame die opgroeide in een internaat en tot slot een kloosterlinge.

Hij maakte de documentaire zoals hij zelf zegt in een psychomontage. Zeer consequent in de filmstudio’s van Amsterdam zet hij hen in een op de grond gemarkeerde witte cirkel en licht hen perfect uit, met camera’s vanuit verschillende hoeken, dit zestien draaidagen lang. Van de éne close-up naar de andere surft hij door hun gedachten. Als afwisseling toont hij close-ups van de anderen, die er niet bij zijn, maar net als in het beroemde Kuleshov experiment daardoor laat lijken alsof zij reageren op elkaars uitspraken. Eigenlijk is het een aaneenschakeling van talking heads zoals we dat nu zo goed kennen uit de televisiereportages, maar dan op een heel filmische manier. Dit wordt afgewisseld met het binnenkomen van een nieuw personage in de studio, geluiden, een dansje van een van de dames die zich vrijgevochten heeft en een stukje pianomuziek van de jonge pianist.

De film blijft boeien ook al is hij al bijna zestig jaar oud. Je merkt wel nog heel goed de verschillen tussen mensen die opgroeiden in een dorp of een stad; de jongedame uit het dorpje, Linda, vertelt bijvoorbeeld hoe het hele dorp afwisselend met de wagen elke dag naar haar zusje in het hospitaal rijdt, zodat het hele dorp een inspanning levert. Terwijl het verhaal van de jongeren uit de stad veel rauwer en harder klinkt. Je voelt ergens dat de “gegoede” mentaliteit nog meer ingehamerd zat, hoe zij toch trachtten naar de verwachtingen van de maatschappij te voldoen en er al dan niet in slagen, met de soms bijhorende schaamteloze of schaamtevolle gedragingen. Toch, alle indrukken, gevoelens en verwachtingen blijven even herkenbaar en universeel. Enkel ondertitels zouden nuttig geweest zijn, we zijn dat zo gewend nu dat de zware accenten en dialecten van sommigen onder hen nog moeilijk te verstaan zijn.

Kees Brusse zou de jongeren zo openhartig hebben gekregen door heel korte vragen te stellen en lange stiltes te laten, zo getuigt Cora, de jongedame die tuinarchitecte wilde worden en die samen met Linda (de goedlachse boerendochter) nog uitgebreid geïnterviewd werd in de Volkskrant van 12 oktober 2021. Door die lange stiltes vulden ze uiteindelijk zelf de lege ruimtes op en begonnen zo meer te vertellen dan ze zelf wilden. Wellicht ook daarom dat hij zoveel reactieschots tussendoor kon monteren.

Een mooi gemaakt document. Het zou zeker niet slecht zijn om diezelfde oefening nog eens toe te passen op de jongeren van nu: zij die opgroeien in tijden van pandemie, klimaatveranderingen en polarisering. Wat verwachten de jongeren van nu en hoe willen zij leven nu?

Deze documentaire is integraal terug te vinden op YouTube.