American Sniper

Ik had een dubbel gevoel na het verlaten van de zaal. De stilte vlak voor en tijdens de eindgeneriek bleef nog nazinderen. Was ik emotioneel geraakt op het einde, neen niet echt. Deed het me nadenken, ja, dat wel.

Eastwood of Hemingway?
Om de paar maanden trachtten jeugdvriend K en ik eens samen naar de bioscoop te gaan. Nu kozen we voor American Sniper. Birdman die ik wilde zien speelden ze pas om 22u30 en zo laat wilden we het nu ook weer niet maken; werk en een druk gezinsleven zorgen vaak voor gematigder keuzes.
Dus het werd deze. Waarom? Een film van Eastwood is altijd wel onderhoudend. Voor mij is hij een beetje als de Hemingway van de cinema. Goed in het opbouwen en vertellen van een verhaal, traditioneel, dat misschien wel, maar sterk. Steeds draaiend rond macho thema’s, van helden tot antihelden en hoe zij trachten binnen hun zelf gecreëerde solitude status te overleven. Pareltjes gaande van het sobere maar rake Gran Torino en de onder je huid kruipende romantiek van The Bridges of Madison County kon ik wel smaken. Maar misschien las ik toch beter een boek?

Nu zat het anders, moest ik sympathie hebben voor deze ‘held’ of niet? Deze American Sniper die omwille van zijn vrienden mariniers in staat is moeder (weliswaar in een zelfmoordactie) en kind (blijkbaar als dramatisch of provocerend element toegevoegd door Eastwood) te doden of moest ik hem verwerpen? Ik keurde het niet goed. Zulk geweld is nooit goed te keuren. Maar medelijden had ik wel, omwille van deze man die blijkbaar niet beter wist…

Waargebeurd
Een verhaal gebaseerd op waargebeurde feiten naar een boek over de sniper zelve, Chris Kyle. Een man met de hoogste aantal kills op zijn palmares die we volgen in zijn persoonlijke strijd tegen het terrorisme. Een tegelijk semi heroïsch en tragisch verhaal (het ironische einde). Eastwood laat het heroïsche zien van de sniper in enkele goed opgebouwde actiescènes, met een Oscar winnende sound editing waarbij je het gevoel krijgt midden in de actie te zitten, en het tragische van de held die niet naar huis durft gaan en wacht in een cafeetje tot zijn vrouw belt. Tegelijk ontdekt hij (en de kijker) ook hoe zijn eigen broer -een plot dat te dunnetjes is uitgewerkt- en naaste mariniers meer en meer die oorlog beginnen te vervloeken.

Het verhaal smaakt je eerder goed of niet goed.
Afhankelijk van welke bril je op hebt vindt je hem goed of niet. Ben je door en door pro Amerikaanse interventies en waardeer je wat deze sniper gedaan heeft voor zijn land, vind je het wellicht goed. Ben je tegen deze manier van oorlogsvoeren en vind je dat er zware mankementen zitten in het Amerikaans buitenlands beleid dan vind je deze film niet goed, omdat het te weinig genuanceerd wordt en nog teveel aanleunt bij patriottisme. Tenzij je kijkt naar die kleine kanttekeningen die Eastwood toch maakt, de eenzaamheid van de held, de posttraumatische ervaringen waarmee hij tracht om te gaan, de kritiek die één van de moeders geeft op deze oorlog tijdens een begrafenis van één van zijn collega’s. Daarbij afstekend de consequente aangehouden zwart-witte filosofie van de scherpschutter omtrent de goede en de slechten. Een filosofie die onderbouwd wordt door een scène in het begin van de film, waarbij de vader tegen zijn zoon duidelijk maakt dat er schapen en wolven zijn en herders die de schapen beschermen. En dat hij maar één keuze heeft; die van de herder, dat is het soort volk waar hij deel moet van uitmaken en trots op mag zijn. Ook al vertelt Eastwood enkel vanuit het standpunt van deze marinier het verhaal en is er het overduidelijke cliché van de antagonist die toevallig een andere en olympische scherpschutter is, blijft er ruimte voor interpretatie en dat maakt het voor mij net iets beter dan een doorsnee Amerikaans heldenverhaal. Toch had een meer doorgedreven visie de film op een hoger niveau kunnen tillen.

Enkele beelden zijn knap en blijven bij: zoals de beginscène waarbij de sniper als eerste missie al meteen een gruwelijke keuze moet maken, de scène in het vliegtuig bij de terugkeer van één van zijn missies en in het café na een zoveelste missie die net niet verliep zoals het hoorde. Enkele stille beelden die veel vertellen, genuanceerde kritiek van Eastwood zonder iemand te willen kwetsen of gewoon echt filmisch vertellen?

Amfetamine Bradley
Wat acteren betreft valt vooral Bradley Cooper op die na een amfetamine behandeling haast onherkenbaar is en in het begin wat lachwekkend overkomt omdat je het nu eenmaal niet verwacht van de acteur bekend om de gladde rollen die hij tot hiertoe speelde. Zwaar en geblokt lijkt hij Kyle zo oprecht en echt mogelijk te spelen, waardoor je merkt dat het met respect voor het personage werd gebracht.

Zelf vind ik het allemaal te gruwelijk en te extreem om er echt sympathie voor te hebben. De vragen die je je blijft stellen zijn: waar ligt de grens? Wat is nu heldendom? Of is het held en dom? Is dat wat Eastwood wil vertellen, maar er niet echt durft voor gaan? En tot slot de bedenking die ik me maakte: wat als er geen schapen meer zouden zijn, dan zouden die herders niet meer nodig zijn en die wolven met heel wat minder zijn?

De moeite waard deze film? Tja, alle films van Eastwood zijn de moeite waard wat mij betreft, ze zijn echter niet allemaal even sterk. Om eerlijk te zijn is deze film een gemiste kans om echt iets te vertellen over de oorlog en snipers die slachtoffer zijn van hun eigen al dan niet opgefokte idealen.