Barton Fink

Writers block?

Na een jaar ben ik terug in het guesthouse van het GDI, gevaccineerd en veilig de grens over. Om tot rust te komen en te schrijven. Ik tracht de dwingende mails even van me weg te blazen en toch laat de onderwijswereld me niet los, ook mijn irritant behulpzame smartphone had ik beter thuis gelaten. Voor ik het goed en wel besef identificeer ik me met Barton Fink, enkel zit ik niet in een griezelig hotel waarvan de buurman me om de haverklap stoort.

En wat als je als schrijver de kans van je leven krijgt, maar denkt dat je daarmee je ziel verkoopt en je plots gevangen voelt in de kaken van het harde commerciële Hollywood? De broers Joel (getrouwd met Frances MCDormand) en Ethan Coen maken er een mooie allegorie van en vertellen ondertussen de kijker iets over het proces van de schrijver. Zowel het personage Barton Fink als de kijker krijgen een lesje in verhalen vertellen.

Het gaat als volgt: een op de rand van de doorbraak staande toneelauteur wordt na zijn succesvolle theaterstuk gevraagd om in Hollywood te komen werken. Een mogul van een Hollywoodstudio (we situeren de jaren 40) vraagt hem een worstelfilm te schrijven en wil resultaat, zo snel mogelijk. Barton voelt weerzin, want hij wil verhalen voor en over de gewone man schrijven, maar lijkt te zwichten voor de overtuigingskracht van de Hollywoodbons. In een wat vreemd hotel weg van het fancy Hollywood zet hij zich achter zijn Underwood typemachine. Het witte papier kijkt hem uitdagend aan, wit, niets, na één week een Fade in en één alinea. Tot hij zijn buur, Charlie, in het hotel leert kennen, een schijnbaar gewone man met vele verhalen, waarnaar hij weigert te luisteren omdat hij in puur zelfbeklag verzonken is en de man tracht te overtuigen van zijn grote gelijk.

“Strange as it may seem Charlie, I guess I write about people like you. The average working stiff. The common man.”

Het wil niet vlotten, dus gaat hij op zoek naar een ervaren scenarist. Hij vindt er de gevierde maar op zijn retour zijnde W.P. Mayhew, nu een notoire dronkenlap, die in het writersbuilding van Hollywood zijn demonen loslaat op zijn bevallige assistente. Teleurgesteld keert hij terug naar het hotel waar de muren letterlijk op hem afkomen. Ondertussen heeft hij de “gewone man” Charlie meer en meer nodig als emotioneel vangnet, maar wie is Charlie?

An acting, writing and directing master class

De regisseurs schotelen ons een cast voor om duimen en vingers van af te likken, een cast die we later in hun films nog terug zullen zien, zoals in The Big Lebowski. John Turturro speelt de verwarde en gefrustreerde schrijver Barton Fink en John Goodman de wat lompe braaf uitziende verzekeringsmakelaar Charlie. We zien als hotelmanager met een letterlijke intrede Steve Buscemi in een kleine rol, Judy Davis als de ondergewaardeerde assistente en Michael Lerner (Oscarnominatie beste bijrol) als Lipnick de studiobons.

Licht, fotografie (DOP Roger Deakins), locatie (het mythische hotel waarvan de gang doet denken aan The Shining) vormen één geheel dat het arena van de film, achter de schijnwereld van Hollywood, tot één hallucinante nachtmerrie maken. John Turturro zegt niet veel in het begin, maar door de goede visuele vertelling is dit ook niet nodig, alles wordt duidelijk shot voor shot, in enge overgangen (in de afvoer van de wastafel) en vanuit het standpunt van Barton getoond, met de Coen gebroeders typische gevoel voor humor en surrealisme. De gelaagdheid van het scenario zelf is zalig maar kan verwarrend zijn, laat ik het even uitleggen: een film over een schrijver die een filmscenario moet schrijven over een worstelaar, waarbij het scenario zelf ook nog eens gaat over het scenario waar de schrijver zich over buigt en vertelt over het schrijfproces zelf, dit alles in een hotel dat als metafoor dient voor de hel waarin hij afdaalt.

De film op zich is een worstelfilm, waarbij je de schrijver ziet worstelen met zijn eigen principes. Hij gaat zo op in zichzelf dat hij niet ziet wat er voor hem en met hem gebeurt, totdat de omgeving rondom hem uiteindelijk zijn werk zal beïnvloeden en ervoor zorgt dat hij over zijn writers block heen zal komen, enkel zal de prijs erg hoog zijn.

Barton: “Why Me?”
Charlie: “Because you don’t listen”.

Lost and found

De Coen gebroeders schreven, regisseerden en produceerden een geniale film in 1991, niet voor niets liep de film weg met tal van prijzen (o.a. de Gouden Palm in Cannes). Door de tijd lijkt dit pareltje echter wat ondergesneeuwd tussen al de rest van hun films en het huidige aanbod van fastfoodstreamingfilms. Dit was hun 4de film en is nog steeds een sterk staaltje vertelkunst. Decor, attributen, het art deco hotel met het van lijm druipende behang, het sterke scenario met de driedubbele gelaagdheid en de cast nemen je mee in de helletocht van de schrijver.

Indrukwekkend en sober tegelijk en nu ik hem zoveel jaren later terugzie merk ik hoe goed de film is en begrijp ik het pas echt. Ja, het is zelfs herkenbaar. Als schrijver moet je durven openstaan voor je omgeving, durven luisteren en dan, dan alles op tijd even loslaten en meegaan in de roes van beeld en woord.