Nomadland

Het is een mooie namiddag. Het lijkt alsof er niets aan de hand is. Mensen zitten buiten op terras en watergeweld en coronabeperkingen lijken even ver af. Een moment alsof de tijd stil staat, alsof ik in mijn eigen scifi zit. Maar ik ben niet ver weg. We zijn zomer 2021. Ik ben in Nederland, Castricum, op de vlucht. Als een nomade met een boekje, pen en fiets doorkruis ik Noord-Holland.

Eindelijk!

Vandaag ga ik voor het eerst sinds lang naar de bioscoop. Het is anderhalf jaar geleden! Mijn laatste bioscoopfilm was 1917 in februari 2020. Vriend Barten en zijn vrouw, die wat verder in Noord-Scharwoude wonen, zijn er ook. We gaan samen naar binnen, het is voor ons allen lang geleden, een haast ontroerend moment waarbij we netjes met mondkapje op aan de kassa aanschuiven. Het publiek is beperkt. Twee vrouwen van middelbare leeftijd, een wat ouder koppel en twee mooi opgemaakte jongedames met hun oma in de arm gehaakt. Het pakt me. Ja, eindelijk mag het nog eens. De overheid besliste namelijk dat we vanaf 28 juni terug naar de bioscoop mochten in België, in Nederland was dit vanaf 5 juni .

Deze bioscoop Corso bestaat al vanaf 1937, had eerst één zaal en daarna werd de zolder verbouwd tot tweede zaal. Het voelt een beetje onwennig. Wij moeten blijkbaar onze weg zoeken in zaal twee, een kleine zaal. Het vreemde is dat we helemaal bovenaan de rij plaats moeten nemen, net zoals de oma met haar twee kleindochters en het koppel, telkens twee plaatsen ertussen. En zo werken ze de rijen verder af naar beneden. Er is plaats genoeg en toch zitten we allen samen boven. Wellicht voor als het echt druk is, dan lijkt me dit systeem inderdaad nuttig. Nu komt het wat vreemd over. Volle rijen boven, lege rijen beneden. Eenmaal we zitten mag het mondkapje af.

Het begint met trailers, eindelijk nog eens trailers zien op groot scherm: over de nieuwste film van Aznavour met eigen gefilmd beeldmateriaal en de reeds vele malen uitgestelde Bondfilm, nu eens een andere trailer, straks heb ik heel die film al gezien. Maar goed, ik ben er klaar, jij ook?

Een nomade tegen wil en dank

We zien Fern, gespeeld door een ijzersterke Frances MCDormand, die vanuit een industriestad haar postnummer verliest omdat industrie en mensen er verdwenen zijn. Zij laat noodgedwongen alles achter waar zij ooit woonde, werkte en liefhad (haar man is gestorven). Een deel zit opgeslagen in een garagebox en het meest noodzakelijke zit in haar busje. Ze werkt nu bij Amazon, tijdelijk.

Ze besluit verder rond te trekken, geïnspireerd door een oudere dame, Swanki, en de verhalen over de nieuwe nomaden in Amerika. Mensen die beslissen om rond te trekken en hun leven niet meer te laten dicteren door geld en de dwangmatige jobs die ze moeten aannemen omdat de sociale zekerheid er verwaarloosbaar is. Ze trekt rond van staat naar staat en van tijdelijke job naar job (seizoensarbeid). Tot ze opnieuw een keuze moet maken wanneer Dave, David Strathairn een van de weinige echte acteurs in de film, zich terug wil settelen. Fern is sterk, zij lijkt een bad ass woman en doet wat ze denkt dat ze moet doen, zonder afleiding, zonder in te gaan op anderen. Maar zal ze uiteindelijk haar eigen weg verder gaan als een echte nomade?

Bob: One of the things I love most about this life is that there’s no final goodbye. You know, I’ve met hundreds of people out here and I don’t ever say a final goodbye. I always just say, “I’ll see you down the road.” And I do. And whether it’s a month, or a year, or sometimes years, I see them again.

Stille getuigen

Frances McDormand is hier de actrice die luistert naar alle getuigenissen. De andere mensen welk ze ontmoet komen authentiek over, het lijkt bij momenten op een goed gemaakte documentaire. En zo is het ook, zij draagt iets mee, en we zien hoe zij dit naar het einde toe verwerkt, maar het hoofdverhaal zijn de vele pakkende getuigenissen van de andere nomaden die zij onderweg tegenkomt, vaak echte nomaden. Veel andere zaken worden er niet verteld, maar de locaties, de blikken en korte zinnen zeggen genoeg. Uiteindelijk zijn we samen met haar getuige van een falend systeem in Amerika. We zien hoe groepen ouderen (en sommige jongeren) er hun eigen weg in zoeken en zich ertegen afzetten. Ze maken keuzes voor zichzelf en onderweg verwerken ze hun verlies.

Door de mooie beelden lijkt het soms wat romantisch, maar als je ziet hoe eenzaam dat bestaan kan zijn en hoe rauw (enkel levensnoodzakelijke middelen en je basistaak om te overleven) is de romantiek toch vaak ver weg.

Beelden die verdwalen

De regie is in handen van de Chinese regisseur Chloé Zhao. Dat ze dit goed deed met haar team werd bevestigd door de drie oscars die de film kreeg: beste regie, beste hoofdrol en beste film tijdens de uitreiking van 2021. Over de hoofdrol moet ik niet veel zeggen, McDormand speelt goed, ze laat hier vooral ruimte voor andere amateur acteurs en kan hen met haar luisterende blik alle aandacht geven die ze verdienen. Persoonlijk vond ik haar rol in Three Billboards Outside Ebbing, Missouri nog beter, maar dat had ook met het verhaal en haar personage te maken. Visueel is de film mooi. Het doet denken aan de stijl van Terrence Malick. Veel met breedhoek en steadicam gefilmd, ook als de camera naar de acteurs toezweeft, veel gefilmd tijdens “magic hour” (als de zon net op of onder is), natuurelementen die een rol spelen en een zekere poëzie daarin. Op een gegeven moment trouwens werkt Fern op een camping als host, de camping blijkt Badlands te heten, een verwijzing naar Malicks eerste speelfilm?

Hoe dan ook, prima gemaakt; ze speelt met acteurs en niet-acteurs en ze laat de film een eigen visueel leven leiden. Het enige wat me wat moeite koste was dat de steadycamshots bij de dansscène in de bar wat slordig overkwamen en was het plot dat zo dunnetjes is, dat je na anderhalf uur echt moeite moet doen om wakker te blijven. Toch als je zo’n sportieve week als ik achter de rug hebt. De mooie beelden, het stille praten, de muziek (die sober en efficiënt gebruikt wordt) wiegde me soms weg, naar een andere droomwereld. Maar goed, af en toe een sterke getuigenis ertussen maakte me weer wakker.

Is het de beste film van 2020? Ik zou het niet weten. Ik heb er veel gemist in dit afgelopen jaar en zal er nog veel moeten inhalen. Het was een goede film om mijn bioscoopervaringen terug mee op te starten. Mooi gefilmd doet het je alvast wegdromen naar verre reizen.